EURO 7 Motorlar Kanser Riskini Önleyecek mi?

Southampton Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma da İnsanları zehirleyen motorlar değil, frenler ve lastikler. Benzer bir sonuç veren bir başka çalışma ”Araba fren tozu dizel egzozundan daha zararlı olabilir. Elektrikli araçlar mükemmel değil”

İngiliz bilim adamları, binek otomobiller, kamyonetler ve tırların ürettiği partikül madde emisyonlarını, bunların seçilmiş Avrupa ülkelerindeki kaynaklarına bakarak analiz etmeye karar verdiler. Özellikle insan saçının çapından 30 kat daha ince olan PM2.5 ve altı en küçük parçacıklara odaklanıldı. Özellikle insanlar için çok zararlı olan bu partiküller akciğerlere ve oradan da kana karışarak her yıl dünya çapında en az 7 milyon erken ölüme neden oluyor.

Southampton Üniversitesi ; Yapılan araştırmada, Avrupa’daki otomobillerden çıkan partikül maddelerin büyük kısmının motor egzoz dumanından değil, fren balatalarının aşınması sonucu oluşan fren tozundan kaynaklandığı görüldü. Lastik aşınması olgusuyla birleştiğinde, bu konuda insanlar için en büyük tehdidin tahrik sistemi değil, şasi olduğu ortaya çıkıyor.

Hava kirliliğine maruz kalma, dünya çapında yılda yaklaşık yedi milyon erken ölümle ilişkilendirilen kentsel hava kirliliğini, dizel egzoz emisyonları genellikle temel suçlu olarak kabulüne karşı son araştırmalarda, fren balatalarından gelen tozun akciğerlerimiz için daha zararlı olabileceğini belirtiyor.

Bilim insanları, fren balatalarını zararlılık derecelerine göre sınıflandırmayı başardılar. Birincilik ise NAO tipi (asbestsiz organik) pedlerin tozuna ait oldu. Burada, dizel egzoz dumanından çok daha toksik olabilecek partikül maddelerin insan akciğerlerine ulaştığı tespit edildi. İkinci sırayı ise seramik pedler aldı. Her iki durumda da bunun üretimde büyük miktarda bakır kullanılmasıyla bağlantılı olduğu görülmüştür.

Konunun özellikle elektrikli araçlar söz konusu olduğunda daha da önemli hale geldiğini vurguluyor. Halk arasında “sıfır emisyonlu” olarak adlandırılan elektrikli otomobiller, egzoz dumanı olmaması nedeniyle insan sağlığı açısından daha güvenli görünebilir. Ancak fren ve lastiklerden çıkan tozlar da hesaba katıldığında insan akciğerleri için risk çok yüksek olmaya devam ediyor. Bu da, başta bahsettiğimiz yeni Euro 7 standardının sadece motorlardan çıkan egzoz gazlarının saflığını değil, aynı zamanda lastik ve frenlerden çıkan toz seviyesini de kapsayacağını açıklıyor. Ne yazık ki bu durum, parça üreticilerinin yeni standartları karşılamak için yatırım yapması gerekeceğinden, devam eden kamyon servislerinin daha pahalı olmasına yol açabilir.

2018 yılında Hollandalı nakliye şirketi Simon Loos sayesinde ortaya çıkmıştı. Avrupa’da elektrikli dağıtım kamyonlarını tanıtan ilk taşıyıcılardan biri oldu ve lastiklerin olağanüstü hızlı aşınmasına dikkat çekti. 

Laboratuvarda akciğerin astarını taklit edecek hücreler yetiştirdik ve bu hücreleri hem fren tozuna hem de dizel egzoz tozuna maruz bıraktık. Fren tozunun, kanser ve astım gibi akciğer hastalıklarıyla bağlantılı olan farklı önlemlerde bu hücreler için önemli ölçüde daha zararlı olduğu kanıtlandı. İlginç bir şekilde, fren tozundan bakırın çıkarılmasının bu etkileri azalttığını bulduk.

Buna rağmen, Birleşik Krallık’taki mevcut araç düzenlemeleri yalnızca egzoz emisyonlarını hedef almaktadır . Bulgularımız, egzoz dışı emisyonların da düzenlenmesinin acilen dikkate alınması gerektiğini göstermektedir. Fren balatalarının yeniden formüle edilmesi, bu emisyonların getirdiği potansiyel sağlık yükünü azaltmanın bir yolu olabilir.

Fren balataları daha önce aşırı ısınmayla başa çıkmak için asbest lifleri içeriyordu. Ancak asbest, akciğer hastalıklarıyla bağlantıları nedeniyle 1999’da İngiltere’de yasaklandı . Bu, motor endüstrisinin günümüzde araçlarda yaygın olarak kullanılan asbestsiz organik (NAO) balatalar da dahil olmak üzere yeni fren balatası astarları tasarlamasına neden oldu.

Farklı ped tiplerinin aşınmasından kaynaklanan tozun zararlılığını karşılaştırdık. İronik olarak, asbest içeren pedlerin yerini almak üzere tasarlanan NAO pedlerinden gelen tozun, yalnızca diğer ped tiplerinden gelen toza değil, aynı zamanda dizel egzoz tozuna kıyasla akciğer hücreleri için en toksik olanı olduğunu bulduk. Maruz kalan hücrelerimiz üzerindeki etkilerden bazıları akciğer kanseri, akciğer fibrozu (akciğer yara izi), astım ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı gibi hastalıklarla ilgilidir.

Elektrikli araçlar mükemmel değil

Havadaki tozların sağlığımıza zarar verdiğini gösteren çok sayıda kanıt bulunmaktadır . Ne yazık ki, elektrikli araçlara (EV) geçiş, toksik gazlar ve toz içeren egzoz emisyonlarını ortadan kaldıracak olsa da, yol, lastik ve fren tozunu ortadan kaldırmayacaktır. Çalışmalar, daha ağır olma eğiliminde oldukları için elektrikli araçların benzinli veya dizel araçlardan daha fazla egzoz dışı toz üretebileceğini göstermektedir – sıfır emisyon etiketi açıkça doğru değildir.

Bazı EV’ler, motorun jeneratör gibi davranarak aracı yavaşlatmasına olanak tanıyan rejeneratif fren sistemleriyle donatılmıştır . Ancak EV’ler hala aracı tamamen durdurmaya yardımcı olan sürtünmeli fren sistemleriyle donatılmıştır, bu nedenle hala fren tozu üretirler.

Kasım 2026’da tanıtılacak olan yaklaşan Euro 7 emisyon standartları, fren tozu emisyonlarına sınırlamalar getirecek ve bu da yeni fren malzemeleri veya toz tutma mekanizmaları geliştirmek için inovasyonu teşvik edebilir. Ayrıca , her ikisi de fren tozu emisyonlarını artıran dur-kalk ve agresif sürüş stillerini en aza indirmek için trafik sakinleştirme ve yol tasarımına ekstra odaklanabilirler .

Yeni fren balatası formülleri, toplam toz emisyonu seviyesini azaltabilir veya asbestin daha önce nasıl ortadan kaldırıldığı gibi toksik bileşenleri de dışarıda bırakacak şekilde tasarlanabilir. Özellikle ABD’de, hem Kaliforniya hem de Washington, fren balatalarındaki bakır içeriğini azaltmak için yasa çıkardı , ancak bu, esas olarak fren tozundan su yollarına akan bakırın su canlılarını etkilemesiyle ilgili endişelere yanıt olarak yapıldı.

Egzoz dışı emisyonlar her yerdedir ve Birleşik Krallık’taki tüm araç kaynaklı kirlilik parçacıklarının yaklaşık %60’ını oluşturur. Belirlenmiş güvenli bir maruz kalma seviyesinin olduğu hiçbir hava kirleticisinin olmadığını kabul etmemiz önemlidir .

Elektrikli otomobillere geçiş yaparken bilim ve düzenlemelerin bu emisyonlara egzoz emisyonları kadar ciddiyetle yaklaşması gerekiyor.